Türkiye-Kanada Siyasi İlişkileri (Genel)

Türkiye ile Kanada arasındaki diplomatik ilişkiler, 1943 yılında kurulmuştur. Türkiye Cumhuriyeti Ottava’da bir Büyükelçilik açma talebini 1943 Haziran ayında iletmiştir. Kanada’nın olumlu cevap vermesi üzerine Kanada nezdindeki ilk Türk Büyükelçisi olan Mehmet Ali Şevki Alhan 6 Mart 1944, Kanadalı karşıtı Tümgeneral Victor W. Odlum ise 26 Kasım 1947 tarihlerinde güven mektuplarını sunarak görevlerine başlamışlardır. İki ülkenin Büyükelçiliklerinin açılması sonrasında Türkiye ve Kanada arasındaki diplomatik ilişkiler gelişmeye başlamıştır.

Türkiye'nin federal başkent Ottava’da bulunan Büyükelçiliği’nin yanısıra, ülkenin en önemli ticaret ve sanayi merkezi Ontario Eyaleti’nin başkentinde 29 Aralık 2010 tarihinde faaliyete geçen Toronto Başkonsolosluğu, British Columbia Eyaleti’nin başkentinde 15 Eylül 2015 tarihinde faaliyete geçen Vancouver Başkonsolosluğu ile Kebek Eyaleti’nin Montreal şehrinde 23 Ağustos 2017 tarihinde faaliyete geçen bir Başkonsolosluğu bulunmaktadır. Buna ilaveten Saskatoon, Saskatchewan, Halifax, Nova Scotia, Edmonton ve Alberta Eyaletlerinde Fahri Başkonsoloslarımız bulunmaktadır. Kanada'nın ise Ankara'da Büyükelçiliği ve İstanbul'da daha ziyade ekonomik/ticari konulara bakan bir Konsolosluğu bulunmaktadır.

Soğuk Savaş yılları boyunca Türkiye-Kanada ilişkileri, esas olarak NATO çerçevesinde askeri ve güvenlik işbirliği konularında yoğunlaşmıştır. İki müttefik, küresel barış ve istikrarın geliştirilmesi amacıyla, Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) çerçevesinde işbirliği sergileyegelmiş, bu bağlamda çeşitli uluslararası barış operasyonlarına beraber katılmışlardır. Ayrıca, Kanada, 1993 yılına kadar Kıbrıs'taki BM Gücü'ne (UNFICYP) önemli katkılarda bulunmuştur.

İki ülke, 25 Eylül 1999'da G-20 teşkilatının kurulmasıyla, uluslararası ekonomi ve finans konularında da aynı çatı altında işbirliği anlayışıyla hareket etmektedir.

Türkiye-Kanada Parlamentolararası Dostluk Grubu oluşturulması çalışmaları 1993 yılında başlatılmıştır. Kanada Parlamentosu’nda ilk Türkiye-Kanada Dostluk Grubu ise 1996 yılında oluşturulmuştur. Ülkemizde 12 Haziran 2011 tarihinde yapılan Genel Seçimler sonrasında Türkiye–Kanada Parlamentolararası Dostluk Grubu Eskişehir Milletvekili Sayın Nabi Avcı Başkanlığında 5 Ocak 2012 tarihinde kurulmuştur. Kanada’da ise 2 Mayıs 2011 tarihinde gerçekleştirilen Federal Seçimlerin ardından, Dostluk Grubu başkanlığı için 14 Mart 2012 tarihinde yapılan seçimler sonucunda Kanada Parlamentosu-TBMM Dostluk Grubu, Muhafazakâr Parti Milletvekili Sayın Dave Van Kesteren Başkanlığında ve Muhafazakâr Parti Milletvekili Cathy McLeod Başkan Yardımcılığında yeniden yapılanmıştır.

Türkiye ile Kanada arasında Hava Ulaştırma Anlaşması 13 Mart 2009 tarihinde imzalanmış ve THY İstanbul-Toronto doğrudan seferlerine 11 Temmuz 2009 tarihinde başlamıştır. THY’nin günümüzde haftada 6 kez İstanbul-Toronto, 3 kez de İstanbul-Montreal seferleri bulunmaktadır.

Kanada, Hükümet düzeyinde 1915 Olaylarını “Ermeni Soykırımı” olarak tanıyan tek ülkedir. Bu durum, Türkiye-Kanada ilişkilerinde zorluklara neden olmakta, Türkiye’nin Ermenistan’la normalleşme süreciyle de çelişmektedir. Dolayısıyla, Kanada Hükümeti’nin 1915 olayları bağlamında tarafsız bir tutum sergilemesi, ikili ilişkilerin geliştirilebilmesi bakımından önem taşımaktadır.

Öte yandan Kanada, Ermeni terörünün etkisinin en fazla yaşandığı yerlerden biri olmuştur. Büyükelçiliğimiz Askeri Ataşesi Kurmay Albay Atilla Altıkat, 27 Ağustos 1982 tarihinde Ottava’da evinden arabasıyla işe giderken kırmızı ışıkta durduğu sırada Ermeni teröristlerin gerçekleştirdiği silahlı saldırı sonucunda şehit olmuştur. Suikastın sorumluluğunu ASALA üstlenmiştir. Saldırıyı gerçekleştiren teröristler bugüne kadar yakalanamamıştır.

8 Nisan 1982 tarihinde Ottava Büyükelçiliğimizde Ticaret Müşaviri Kâni Güngör, evinin park yerinde uğradığı silahlı saldırı sonucunda ağır yaralanmış ve hayatının geri kalanını felçli olarak sürdürmüştür.

Ağır silahlarla donanmış Ermeni Devrimci Ordusu'na bağlı üç Ermeni terörist tarafından 12 Mart 1985 tarihinde Büyükelçiliğimize yönelik yapılan saldırıda, Büyükelçiliğin güvenliği için tutulan özel şirketin görevlisi 31 yaşındaki Ottava Üniversitesi öğrencisi Claude Brunelle, amirlerini uyarı gönderen güvenlik kodunu girdikten sonra kurşungeçirmez güvenlik kabininde çıkarak teröristlere karşı durmuş, 4 el ateş açmış, ancak göğsüne hedeflenen 2 kurşunla hayatını kaybetmiştir.

Büyükelçiliğin dış kapısını havaya uçurduktan sonra binaya giren teröristler, Büyükelçi Coşkun Kırca'nın eşi Bilge Kırca ve kızı Gülcan Kırca, Büyükelçilik çalışanları ve çalışanların çocuklarının da olduğu toplam 13 kişiyi 4 saat süresince rehin almışlardır. Büyükelçi Coşkun Kırca, ikinci kat penceresinden atlayarak kaçmayı başarmıştır. Ancak atlama sırasında sağ bacağı, sağ kolu ve kalça kemiği kırılan Büyükelçi Kırca, 4 saat boyunca müdahale edilemeden bahçede yatmak durumunda kalmıştır.

Kanada’daki Türk Toplumu

Ülkedeki Türklerin toplam sayısının yaklaşık 50 bin olduğu tahmin edilmektedir. Türkiye’den Kanada’ya göç özellikle 1956 yılından itibaren göreceli bir artış göstermiştir. Türk toplumu çoğunlukla Kanada’nın Toronto, Montreal, Ottava ve Vancouver şehirlerinde yerleşik bulunmaktadır. Kanada’daki vatandaş ve soydaş derneklerinin önemli bir kısmı, merkezi Toronto’da bulunan Kanada Türk Dernekleri Federasyonu adlı kuruluşun çatısı altında toplanmıştır.

Son Dönemde Gerçekleşen Üst Düzey Ziyaretler

Son yıllarda iki ülke arasındaki üst düzey ziyaretler, Kanada’nın Ermeni iddialarına açık destek vermesi nedeniyle sınırlı seviyede seyretmektedir.

Kanada-Türkiye Parlamentolararası Dostluk Grubu, 12-18 Şubat 2010 tarihlerinde Türkiye’yi ziyaret etmiştir.

- Sayın Başbakanımız Recep Tayyip Erdoğan, Sayın Dışişleri Bakanımız Ahmet Davutoğlu, Sayın Başbakan Yardımcımız Ali Babacan ve Sayın Maliye Bakanımız Mehmet Şimşek, 26-27 Haziran 2010 tarihlerinde Toronto’da gerçekleştirilen G-20 Liderler Zirvesi’ne katılmışlardır.

- TBMM eski Başkanımız Sayın Mehmet Ali Şahin, 2-5 Eylül 2010 tarihlerinde Ottava'da düzenlenen G-20 Ülkeleri Parlamento Başkanları toplantısına katılmıştır.

- Kanada Tarım Bakanı Gerry Ritz, 12-14 Eylül 2010 tarihlerinde Türkiye’yi ziyaret etmiştir.

- Ekonomi Bakanımız Sayın Zafer Çağlayan, 22 Ekim 2010 tarihinde Toronto’da düzenlenen Kanada Türk İş Konseyi (Canadian Turkish Business Council-CTBC) konferansına katılmıştır.

- Dönemin Kanada Uluslararası Ticaret Bakanı Peter Van Loan, 6-8 Aralık 2010 tarihlerinde Türkiye’yi ziyaret etmiştir.

- Kanada Parlamentosu Senato Başkanı Noel Kinsella, dönemin TBMM Başkanı Sayın Mehmet Ali Şahin’in davetine icabetle 19-25 Ocak 2011 tarihlerinde ülkemizi ziyaret etmiştir.

- Kanada Dışişleri Bakanı John Baird, 15 Temmuz 2011 tarihinde gerçekleştirilen Libya Temas Grubu İstanbul toplantısına katılmak üzere ülkemizi ziyaret etmiştir.

- Kanada Dışişleri Parlamento Sekreteri Deepak Obhrai, 2 Kasım 2011 tarihinde ülkemizin İstanbul’da düzenlenen Afganistan için İstanbul Konferansı’na katılmıştır.

- Kanada Dışişleri Parlamento Sekreteri Deepak Obhrai, 22-23 Mart 2012 tarihlerinde ülkemizi ziyaret etmiştir.

- Kanada Dışişleri Bakanı John Baird, 1 Nisan 2012 tarihinde İstanbul’da düzenlenen Suriye Halkı’nın Dostları Grubu toplantısına katılmıştır.

- Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu’nun ziyareti, Eylül 2012

- Vatandaşlık, Göç ve Çokkültürlülük Bakanı Jason Kenney’nin ziyareti, Ocak 2013

- Senato Dış İlişkiler ve Uluslararası Ticaret Daimi Komitesi üyelerinin ziyareti, Mart 2013

- Maliye Bakanı Ted Menzies’in ziyareti, Mayıs 2013

- Uluslararası Ticaret Bakanı Ed Fast’ın ziyareti, Ağustos 2013

- Dışişleri Bakanı John Baird’in ziyareti, Eylül 2013

- Türkiye-Kanada Dostluk Grubu üyesi milletvekillerinin Kanada ziyareti, Aralık 2013

- Avam Kamarası Başkanı Andrew Scheer’in ziyareti, Mart 2014

- 11^th Cumhurbaşkanı Abdullah Gül’ün Halifaks Güvenlik Forumu’na katılmak üzere ziyareti, Kasım 2014

- TBMM Başkanı Cemil Çiçek’in ziyareti, Şubat 2015

- Başbakan Justin Trudeau’nun G20 Zirvesi’ne katılmak üzere ziyareti, Kasım 2015

- Kanada Dışişleri Bakanı Stephane Dion’un İstanbul’da düzenlenen 6. Somali Yüksek Düzeyli Ortaklık Forumu Toplantısı vesilesiyle ülkemizi ziyareti, 22-24 Şubat 2016

- Ekonomi Bakan Yardımcımız Sayın Fatih Metin’in 13. Türkiye-Kanada Yıllık Ortak İş Konferansı vesilesiyle Kanada’yı ziyareti, 23- 24 Mayıs 2016

- Kanada Uluslararası Kalkınma ve Frankofoni Bakanı Marie-Claude Bibeau’nun Antalya’da düzenlenen Dünya İnsani Zirvesi vesilesiyle ülkemizi ziyareti, 23-24 Mayıs 2016

-TBMM Türkiye-Kanada Dostluk Grubu Başkanı Sayın Yusuf Başer başkanlığındaki milletvekili heyetimizin Kanada’yı özel ziyareti 7-10 Temmuz 2016

- TBMM Dışişleri Komisyonu Başkan Yardımcısı Sayın Kani Torun başkanlığındaki milletvekili heyetimizin Kanada’yı ziyareti (Montreal, Ottava, Toronto) 7-11 Ağustos 2016

- TBMM NATO-PA Komisyonu üyesi Milletvekillerimiz Sayın Şirin Ünal, Sayın Faik Öztrak ve Sayın Şafak Pavey’in NATO-PA Teknik Komite toplantısı vesilesiyle Kanada’yı ziyareti (Ottava) 25-26 Eylül 2016

- Gümrük ve Ticaret Bakanımız Sayın Bülent Tüfenkçi’nin Kanada’da yerleşik şirketlerimizle yapılan toplantıya iştirak etmek üzere Kanada’yı ziyareti (Toronto) 18 Ekim 2016

- Kanada Avam Kamarası NATO-PA Komitesi Başkanı Milletvekili Jean Rioux başkanlığındaki heyetin NATO-PA Genel Kurulu vesilesiyle ülkemizi ziyareti (İstanbul) 14-16 Kasım 2016

- AB Bakanımız ve Başmüzakereci Sayın Ömer Çelik’in Halifaks Güvenlik Forumu’na ana konuşmacı olarak katılımı vesilesiyle Kanada’yı ziyareti 18-20 Kasım 2016

- TBMM NATO-PA Komisyonu üyesi Milletvekillerimiz Sayın Metin Bulut, Sayın Faik Öztrak, Sayın Oktay Vural ve Sayın Ziya Pir’in Bilim ve Teknoloji Komitesi ile Transatlantik Ekonomik İlişkiler Alt Komitesi toplantıları vesilesiyle Kanada’yı ziyareti (Ottava, Yellowknife, Resolute) 10-16 Eylül 2017

- Çevre Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı ve İklim Değişikliği Başmüzakerecisi Prof. Dr. Mehmet Emin Birpınar'ın "İklim Eylemine İlişkin Bakanlar Toplantısı" vesilesiyle Kanada’yı ziyareti (Montreal) 14-17 Eylül 2017

- Genelkurmay Başkanımız Orgeneral Hulusi Akar ve AB Bakanımız ve Başmüzakereci Ömer Çelik’in Halifaks Güvenlik Forumu’na katılımları 16-19 Kasım 2017

- Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun Kore Yarımadasında Güvenlik ve İstikrar konulu toplantıya katılımı, Vancouver, 14-16 Ocak 2018.

- Kültür ve Turizm Bakan Yardımcısı Ahmet Haluk Dursun’un Newfoundland ve Labrador’u Ziyareti, 17-21 Ekim 2018.

- Ottava’da düzenlenen 7. Uluslararası Parlamenterler Konferansı'na (IPCI/ICDP), TBMM Nüfus ve Kalkınma Grubu Başkanı Öznur Çalık ve milletvekilleri İlknur

İnceöz ile Ceyda Bölünmez Çankırı’nın katılımı, 21-23 Ekim 2018

- Savunma Bakanı Hulusi Akar’ın Halifaks Güvenlik Forumu’na katılımı, Kasım 2018

- Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakan Yardımcısı Mithat Cansız’ın Toronto’daki PDAC Fuarı’na katılımı, 3-6 Mart 2019